گفتگو با جناب دکتر یزدانی؛ مشاور ژئوتکنیک آزمایش های برجا و استادیار دانشکده ی عمران و محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس
جناب دکتر یزدانی در سال های اخیر توجه به مهندسی ارزش مورد توجه ویژه ای قرار گرفته است. این مهم چطور در پروژه ی آیمان تعریف شد و نهایتاً چه مسیری را طی می کند؟
قبل از هر چیزی عرض کنم که ورود ما به پروژه ی آیمان به عنوان بزرگ ترین پروژه ی بازآفرینی بافت فرسوده ی کشور از طریق دوستانِ متخصص در امر گود برداری و تقریباً از خرداد سال جاری اتفاق افتاد. وضعیت پارامترهای خاک که در گزارشِ اولیه ی آزمایشِ مکانیک خاک آمده بود به نظر با انجام آزمایش های دقیق تری در مبحث ژئوتکنیک و پارامتر های طراحی سازه نگهبان می توانست اصلاح شود، با این هدف که طرحِ سازه نگهبان طرح اقتصادی تری شود. در کنار این مبحث موضوع دیگر از دیدگاه زلزله و آیین نامه ی 2800 ایران مطرح بود، تیپ زمین به طور معمول نوع III معرفی شده بود و به نظر می رسید پروفیل خاک این محدوده بر اساس گزارش ارائه شده و تجربه ی ما در سایر نقاط کشور بر اساس عمق گود برداری و تراز پایه که طراح سازه معرفی کرده را می توان از نوع III به II ارتقاء داد. این از لحاظ مهندسی ارزش و صرفه جویی که ایجاد می کند در محاسبات سازه در هنگام زلزله اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل ما پیشنهادی را به شرکت سرمایه گذاری مسکن شمال غرب دادیم که پارامترهای ژئوتکنیکی این پروژه و پارامترهای ژئوفیزیکی بازنگری شود.
برای رسیدن به چنین هدفی طبیعتاً به آزمایش های مختلفی نیاز است، روند این آزمایش ها به چه صورتی شکل گرفت؟
ما پیشنهاد انجام آزمایش های برجایِ ژئوتکنیکی و یک سری آزمایش های دانهول لرزه ای درون گمانه ای را ارائه کردیم. آزمایش ها شامل 12 سری تست های برجا متشکل از دو آزمایش بارگذاری صفحه و یک تِست بُرش چهار بلوکی و دو تست دانسیته در محل برای هر سری از آزمایش هاست و در کل 24 تست بارگذاری صفحه روی 48 بلوک برشی60 *60 و 50 *50 سانتی را انجام دادیم. همچنین دو گمانه ی ماشینی در طول این برنامه حفاری شد و در داخل آنها آزمایش های دانهول انجام شد و در نتیجه دیواره ی گود برداری چسبندگی های خیلی خوب در حد 6/0 تا 7/0 کیلوگرم بر سانتی متر مربع و بعضا تا یک کیلوگرم بر سانتی متر مربع به دست داد. در دانهول هم سرعت موجِ برشی را در حدود 380 متر بر ثانیه و بیشتر به دست آوردیم. و اینگونه بود که تیپ زمین از III به II اصلاح شد. پارامتر ها در حال اصلاح است و طرحِ سازه نگهبان خیلی اقتصادی تر شده به گونه ای که قبلا سیستم شمع و انکراژ بوده و هم اینک دیگر نیازی به استفاده از شمع برای دیگر اضلاعِ گود نیست.
با این تفاسیر به نظر می رسد تصمیم کافرما برای انجام این آزمایش ها به جا و درست بوده!
بله. تصمیم کارفرما در انجام آزمایش های ژئوتکنیکی و ژئوفیزیکی بسیار به صرفه و اقتصادی است. و ضریب ایمنی را افزایش داده و از لحاظ اقتصادی بسیار برای کارفرما مقرون به صرفه و مفید خواهد بود. در طرح سازه ای پروژه هم، حتماً طراح همه ی این موارد را لحاظ خواهد کرد و با انجام محاسبات متوجه کاهش هزینه ها خواهد شد. من فکر می کنم در میزان استفاده از سازه ده تا پانزده درصد صرفه جویی داشته باشیم.
آقای دکتر، خاک پروژه در لایه های مختلف چطور دسته بندی می شود؟
اگر بخواهیم مشخصاً در ارتباط با خاک پروژه ی آیمان صحبت کنیم باید عرض کنم تا عمق 12 تا 13 متر ریزدانه ی رُسی و CT یا لای است و از این عمق تا حدود 40 متر خاکِ درشت دانه، ماسه و شن همراه با لای دیده می شود که حالت پولکی شکل دارد و در تست های برش این پولک ها دچار شکست می شود و چسبنده گی پیدا می کند این درشت دانگی و چسبندگی در طراحی هم قابل استفاده است.
به تست های برجا اشاره کردید؛ این تست ها چه ویژگی هایی دارند؟
باید عرض کنم در هنگام برش، نمونه ها را حداقل 15 درصدِ ابعادِ جعبه ی برش بریدیم. 8 تا 10 سانتی متر میزان جابجایی برش ما بود و این به ما این امکان را می داد که نه تنها مقادیرِ حداکثر و پیک را به دست بیاوریم بلکه پسماند پارامترهای چسبندگی و زاویه اصطکاک را هم تعیین کنیم و زاویه ی اتساع پارامتری است که در مطالعات طراحی ژئوتکنیکی خصوصاَ در گود برداری ها مورد استفاده ی طراحان قرار گیرد. تعدادی از این تست ها در داخل چاه ها زده شد که این چاه ها قبلا به عنوانِ شمع حفاری شده بود. در ترازهای مختلف، این چاه های اکتشافی و مشخصاً در تراز 6 متر و 12 متر گالری های اکتشافی زده شد و در داخل این گالری دو گالری رو به روی هم در هر عمقی زده شد و در هر گالری دو تستِ برش انجام شد. (بلوک برشی 60*60 و 50*50 سانتی) آزمایش برشِ مستقیم برجا برای تعیین پارامترهای طراحی و مشخصا چسبندگی، زاویه اصطکاک و زاویه اتساع.
جناب دکتر از اینکه وقتتان را در اختیار ما قرار دادید سپاسگذارم.
