گفتگو با دکتر مسعود بدری بنام، مدیرعامل مهندسان مشاور رسا و مشاورِ هیدروژئولوژی پروژه ی آیمان
جناب دکتر ما در پروژه ی آیمان از حرفِ و تخصص های گوناگون صحبت می کنیم، شما و مجموعه ی تان هم در بخشی از این فعالیت ها دخیل هستند، مشخصاً حوزه ی ماموریت شما کجاست؟
بله. اگر اجازه بفرمایید قبل از ورود به بحث توضیح مختصری در رابطه با مهندسان مشاور رسا عرض کنم. مجموعه ی ما از سال 1369 فعالیت خودش را آغاز کرده و امروز با افتخار موفق شدیم پایه های مختلف فنی مهندسی را شامل حفاظت رودخانه، تاسیسات آب و فاضلاب، مقاوم سازی، ساختمان های اداری مسکونی، نظامی، تجاری، ساختمان های ورزشی، بهداشتی و درمانی و نهایتاً راه سازی از سازمان برنامه و بودجه و وزارت راه و شهرسازی اخذ کنیم. اما در مورد سوال شما؛ حوزه ی فعالیت ما در بزرگ ترین پروژه ی بازآفرینی شهری کشور- آیمان-، بررسی سطحِ آبهای زیرزمینی وارائه ی طرح زه کشی برای حفظِ ترازِ آب زیرزمینی در سطح فعلی با وجود توقف برداشت از چاه عمیق موجود و همچنین ارائه ی طرح برای جمع آوری آبهای موجود در منطقه است.
چه لزومی برای انجام مطالعات از این دست در پروژه ی آیمان احساس می شود؟
در مورد پروژه ی آیمان هدف و توجه ما معطوف به جمع آوری آبهای زیرزمینی و احتمالاً سطحی به جهت مقابله با افزایش ترازِ آب در زیرزمین و سطوح مختلف لایه های خاکِ اطراف ساختمان است. ببینید مشخصاً در مورد پروژه ی آیمان منظور از جمع آوری آبهای زیرزمینی این است که تراز این آبها بالاتر است و مقدار خاکبرداری و گودبرداری تا منهای پانزده از سطح زمین قرار دارد در نتیجه احتمال تراوشِ آب از زیر فونداسیون و دیوار محتمل است، در نتیجه نیاز به جمع آوری با این حجم وجود دارد، ضمن اینکه وجود چاه عمیق در محل پروژه که در حال بهره بردار است باعث شده تراز آبهای زیزمینی تا منهای 21 متر پایین تر رود. اگر این بهره برداری پس از اجرای پروژه متوقف شود و نتیجتاً ترازِ آبهای زیر زمینی به سمت بالا حرکت کند باعث می شود خاک موجود که خشک است اشباع شده و امکان ایجاد نشست های نامتقارن ناشی از اعمالِ بار و تنش های ساختمان ها به شدت بالا برود. با توجه به اینکه تراز زیر فونداسیون در منهای 15 قرار دارد وجود آبهای سطحی ناشی از بارندگی، ایجاد تراوش آب در محلِ خاک می شود و چون خاک محل به صورت ریز دانه است و می تواند به سرعت آب را جذب کند.
جناب دکتر یکی از کارهایی که در پروژه ی آیمان اتفاق افتاده موضوع زه کشی است، چه لزومی برای این کار بود؟
خب اگر به خاطر داشته باشید عرض کردم که خاک به صورت ریز دانه است و می تواند آب را جذب کند. از طرفی در لایه های پایین تر برابر با آنچه در لوگِ گمانه ی دفترچه ژئوتکنیک پروژه ی آیمان مشخص شده احتمال ایجاد زه کشی در لایه های درشت دانه های در بعضی از ترازهای خاک وجود دارد. زه کشی در لایه های درشت دانه باعث تراوش آب در کناره های محل پروژه خواهد شد که باعثِ ایجاد فشار در دیواره های نیلینگ و حایل و نهایتاً در فونداسیون خواهد شد. نتیجتاً لزوم ایجاد کانال های زه کش در میانه و کناره های پروژه دیده می شود. این کانال ها بر اساسِ حجمِ آب های موجود و بر اساس دوره ی بازگشتِ مشخصی از بارندگی ها و حجم آب بهره برداری شده از چاه عمیق فعلی برآورد می شود و نهایتاً در قالب مدل های کامپیوتری مشخص می شود که چقدر از آب موجود تخلیه شود تا امکان ایجاد نشست های بیش از حد نباشد. به عبارتی ما تعیین خواهیم کرد که چه مقدار آب زیر سطحی باید از محل پروژه تخلیه شود تا نهایتاً تراز آب زیرزمینی موجود در حالت فعلی باقی بماند. در حال حاضر ترازِ آبهای زیرزمینی منهای 21 متر محاسبه و گزارش شده است. طبیعتا محاسباتِ سازه ای موجود هم بر مبنای این تراز انجام شده است. ولی این احتمال وجود دارد که سطح آبهای موجود بالا برود، در این صورت نشست های نامتقارن بالا خواهد رفت که نهایتا باعث شکست موضعی فونداسیون و یا ترک ها در دیواره ها خواهد شد که حس نا امنی ایجاد می کند.
جناب دکتر چه روش هایی برای جمع آوری آبها وجود دارد؟
روش های مختلفی برای جمع آوری این آبها از طریق زه کشی وجود دارد. اما باید دید فونداسیون آیا جا برای زه کشی دارد؟ و یا فشار واردهِ از فونداسیون به زیر فونداسیون چقدر است؟ پس از شناسایی چگونگی رفتارِ آب تشخیص داده می شود که از چه روشی برای زه کشی استفاده کنیم و ما با توجه به بررسی ها، زه کشی را از تراز های بالاتر به عبارتی از دیواره های خاکبرداری شده شروع خواهیم کرد تا به زیر فونداسیون برسیم. این به آن علت است که خاک ریزدانه ای آبهای موجود، به سمت درشت دانه جمع آوری شود و از آنجا به سمت زیرزمین هدایت شود. ما مجبوریم از لایه های زه کشی مثلا از پتوی زه کشِ زیر فونداسیون استفاده کنیم و بعد آنها را به کانال ها منتقل کنیم. اگر فضا در دیوارها و اطراف وجود داشته باشد ترجیح این است که این کانال ها به همراه لوله ها ایجاد شود. اما شاید امکان این کار وجود نداشته باشد در این صورت در برخی نقاط فضایی حدود بیست سانتی متر ما بین دیوار حایل یا دیوار نیلینگ که شاتکریت شده تا فونداسیون وجود خواهد داشت. در این شکل مجبورخواهیم بود از چاه های نقطه ای وکوچک به عنوان زه کش قائم استفاده کنیم که از طریق مکشِ پمپ ها اتفاق خواهد افتاد. عیب این شیوه هزینه ی بالای آن است و ما سعی خواهیم کرد از این مورد بپرهیزیم. بهترین شیوه این است که بتوانیم کانال زه کشی با شیب ملایم ایجاد کنیم. با این تفاسیر باید با مهندسان مشاور طراح پروژه در ارتباط باشیم و فشار زیر فونداسیون و نقاط بحرانی را تشخیص دهیم و کانال ها را از زیر این نقاط بحرانی دور بکنیم و از طرفِ دیگر حجم تراوش از اطراف و زیر فونداسیون را از طریق مدل های کامپیوتری تشخیص دهیم و نهایتاً مقدار دِبیِ خروجی را مشخص کنیم.
جناب دکتر از اینکه همراه ما در این گفتگو بودید، سپاسگذارم.
